Amsterdam, 6 september 2023 – Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is momenteel bezig met het vernieuwen van de oude sanctiewet. Transparency International Nederland heeft in het kader van de relatie tussen sancties en corruptiebestrijding gereageerd op de preconsultatie “Modernisering van het Nederlandse sanctiestelsel”.
De huidige sanctiewet stamt uit de jaren ’70. Over de jaren heen zijn er wel meerdere aanpassingen gedaan, maar toch is het nu hoog tijd voor een update. De sancties tegen Rusland hebben duidelijk gemaakt dat het huidige sanctiestelsel niet toereikend was. Tegelijkertijd zien we dat sancties steeds vaker internationaal worden toegepast. Het doel van de overheid met deze modernisering is om een toekomstbestendig sanctiestelsel te ontwikkelen met een uitbreiding van sanctiewettoezicht op bepaalde groepen, vergrote mogelijkheden voor overheidsingrijpen en betere gegevensuitwisseling.
Sancties & corruptie
Hoewel sancties op het eerste gezicht misschien niet op een typisch TI-onderwerp lijkt, hebben sancties wel degelijk een belangrijke connectie met de strijd tegen corruptie en illegale geldstromen.
Ten eerste kunnen sancties functioneren als een instrument om corruptie te bestrijden. In verschillende landen, waaronder de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk bestaan al sanctieregimes die individuen kunnen sanctioneren voor grootschalige corruptie. De assets van deze personen worden dan bevroren en zij kunnen het land niet meer in. Hierdoor hebben zij geen toegang meer tot de baten van corruptie en wordt het ook moeilijker om geld in andere landen te stallen. Ook binnen de EU bestaan er mogelijkheden om individuen te sanctioneren vor corruptie. Het huidige middel is echter slechts in enkele gevallen gebruikt wanneer de persoon al vervolgd werd in eigen land. Inmiddels zijn er stappen genomen om ook een Europees anti-corruptiesanctieregime te ontwikkelen. Ursula van der Leyen kondigde het vorig jaar al aan en het Parlement en de Europese Raad zijn aan het sleutelen aan de uiteindelijke tekst die hopelijk snel wordt aangenomen. Wanneer de EU zijn eigen anti-corruptiesanctieregime heeft, is het natuurlijk uiterst belangrijk dat Nederland in staat is om dit regime effectief te implementeren.
Ten tweede worden voor het ontwijken van sancties soortgelijke methodes gebruikt als voor het witwassen van geld. Om ervoor te zorgen dat gesanctioneerde individuen toegang blijven houden tot hun assets in het buitenland, verbergen zijn hun belangen achter ingewikkelde bedrijfsstructuren. Met een brievenbusfirma in Amsterdam of een vennootschap op een tropisch eiland zoals de Britse Maagdeneilanden, kan het eigendom worden verduisterd. Illegaal geld kan zo nog overal ter wereld terechtkomen en gebruikt worden. Het ondermijnt de effectiviteit van de sancties. Net als criminelen en corrupte individuen maken gesanctioneerden gebruik van geheimhoudingsjurisdicties en ontransparante eigendomsstructuren. De aanpak van sanctieontwijking sluit dan ook aan bij de strijd tegen witwassen. Een sterk en modern sanctiestelsel draagt dus bij aan de algehele integriteit van de Nederlandse economie.
Reactie op de preconsultatie sanctiewet
In reactie op de preconsultatie, gaat TI-NL in op verscheidene vragen die in de preconsultatiefase worden gesteld. Voor Nederland is het natuurlijk belangrijk dat deze nieuwe wet toekomstbestendig en uitvoerbaar is. Het huidige sanctiestelsel bleek namelijk niet voorbereid op de vele nieuwe sanctiepakketten naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne.
De nieuwe wet moet in een bredere context worden geplaatst. De sanctiewetgeving staat immers ook in verbinding met UBO-transparantie, klokkenluidersbescherming en de eerder genoemde EU anti-corruptie maatregelen. Zo is toegankelijke informatie over eigendom cruciaal om assets van gesanctioneerde individuen op het spoor te komen en draagt goede klokkenluiderswetgeving bij aan de meldingen van vermeende sanctieontwijking.
Daarnaast pleit TI-NL ervoor dat het doel van de sanctiewet centraal wordt gesteld en deze wordt gematcht in middelen. Dit betekent onder andere dat de toezichthouder de capaciteit moet hebben om de implementatie door Nederlandse entiteiten te controleren en te begeleiden, dat het meldsysteem gecentraliseerd moet worden en dat de wet en zijn interpretatie duidelijk wordt uitgelegd. Om de wet effectief te maken, moet deze uitvoerbaar zijn. Bedrijven moeten weten hoe zij de wet moeten implementeren en de wettelijke maatregelen moeten in lijn staan met het doel.
Lees de volledige reactie van Transparency International Nederland op de preconsultatie hier. De reactie is in overleg met de TI-NL Commissie Transparante Geldstromen opgesteld.
Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie:
