Amsterdam, 21 november – Het College van onderzoek integriteit van de Tweede Kamer adivseert voor de tweede keer om Thierry Baudet een schorsing op te leggen. Het gaat wederom om een advies na een klacht over het niet opgeven van nevenfuncties. Deze keer adviseert het College om naast Baudet ook zijn fractiegenoten Freek Jansen en Gideon van Meijeren zeven dagen te schorsen van Kameractiviteiten.
Het College heeft naar aanleiding van een klacht uit februari onderzoek gedaan naar de nevenfuncties van Baudet, Jansen, en van Meijeren bij Eerlijk Eten bv. Het maaltijdboxbedrijf gelinkt aan Forum voor Democratie. Dezelfde klacht is tegen Ralf Dekker ingediend. Aangezien hij geen Kamerlid meer is kan aan hem echter geen sanctie opgelegd worden. Het niet opgeven van nevenfuncties is een schending van regel 3 van de Gedragscode Leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Het College houdt toezicht op de naleving van deze gedragscode en is bevoegd om een voorstel tot sanctionering te doen aan de Kamer. De gedragscode en het College zijn ingesteld na de vierde evaluatieronde van GRECO. Hierin is bij Nederland aangedrongen op het instellen van gedragsregels voor parlementsleden met toezicht en handhaving.
Het advies: zeven dagen schorsing
Het College heeft naar aanleiding van haar onderzoek aan de Tweede Kamer geadviseerd om Baudet, Jansen en van Meijeren zeven dagen te schorsen van Kameractiviteiten. Ze zijn tijdens die eventuele schorsing wel nog bevoegd om te stemmen. Omdat adviezen van het College geen bindend karakter hebben, moet de Kamer op 12 december over het voorstel tot sanctionering stemmen. Bij een meerderheid wordt de sanctie ook daadwerkelijk opgelegd. Forum voor Democratie stelt de timing van de sanctie opmerkelijk te vinden en spreekt van stemmingmakkerij. Door hun neveninkomsten bij de Belastingdienst op te geven zouden ze voldoen aan hun registratieverplichting. Deze opgave is echter om andere redenen verplicht volgens de Wet schadeloosstelling leden Tweede kamer. Bij te hoge neveninkomsten wordt er namelijk gekort op het Kamersalaris. Verder doet de partij de gedragscode af als ‘door de Tweede Kamer bedachte regeltjes’.
Op het platform Integrity Watch, van Transparency International Nederland (Transparency), blijkt dat de drie Kamerleden ondertussen nog geen werk hebben gemaakt van de registratie van hun bestuursfuncties bij Eerlijk Eten bv. Baudet heeft nog steeds geen enkele nevenactiviteit opgegeven, Jansen registreert slechts zijn voorzitterschap van JFVD, Van Meijeren registreert alleen zijn bestuursfunctie bij Forum voor Democratie.
Herhaling van zetten
Afgelopen jaar is Baudet al eens zeven dagen geschorst door de Kamer voor het niet opgeven van zijn bestuursfunctie bij de uitgeverij Amsterdam Media Group bv. Van Meijeren en Jansen kwamen destijds nog weg met een berisping en een aanwijzing om de bestuursfunctie alsnog te registeren. In datzelfde jaar is Baudet door de Kamer berispt omdat hij nevenfuncties bij THBP bv en Forum voor Democratie bv niet als nevenfunctie had geregistreerd. Baudet liet destijds optekenen dat hij vindt dat zijn activiteiten buiten het Kamerwerk niets met zijn werk als parlementariër te maken hebben. Joris van den Oetelaar, Senator voor FvD, denkt daar echter anders over. Hij geeft zijn functies bij Eerlijk Eten, Amsterdam Media Group, en Forum voor Democratie bv namelijk wél op in het register van de Eerste Kamer, zo is te zien op Integrity Watch. Een goed voorbeeld binnen de partij doet wellicht volgen.
Bij de huidige klachtbehandeling over hun functies bij Eerlijk Eten wordt verder duidelijk dat de Kamerleden van FvD zowel het College als de gedragscode niet serieus nemen. Geen van hen heeft namelijk meegewerkt met het onderzoek van het College. De Regeling toezicht en handhaving van de gedragscode legt vast dat deze medewerking van Kamerleden wel vereist is. In haar rapport geeft het College het gebrek aan medewerking dan ook aan als verzwarende omstandigheid, evenals de recidive van de FvD’ers. Ralf Dekker is de enige die toelichting heeft gegeven bij het College. De verplichting voor Kamerleden om nevenfuncties te registreren noemt hij een ‘fundamentele fout in het parlementaire systeem’. In de klachtprocedure schuilt daarbij volgens hem het risico dat het misbruikt kan worden door politieke tegenstanders. Een opmerkelijke uitspraak aangezien de klacht onderzocht is door een onafhankelijke toezichthouder welke het advies tot schorsing aan de Kamer heeft voorgelegd.
Een gevaarlijke ontwikkeling
Het huidige systeem van gedragsregels met toezicht en handhaving is naar aanleiding van de vierde evaluatieronde van GRECO tot stand gekomen. Naar aanleiding van deze evaluatie zijn in 2013 en 2018 aanbevelingen gedaan die opriepen tot een gedragscode voor leden van de Eerste en Tweede Kamer, evenals het organiseren van toezicht en handhaving op deze regels. Het College dat belast is met deze handhaving bestaat uit drie onafhankelijke leden en kan onderzoek doen naar aanleiding van ingediende klachten. In 2020 heeft de Tweede Kamer ingestemd met de door het Presidium voorgestelde gedragscode, één jaar later werd ook de regeling aangenomen die de huidige toezicht en handhaving regelt. Deze gedragscode en het mechanisme van toezicht en handhaving zijn volgens Transparency belangrijke stappen in het bevorderen van de integriteit van het Nederlandse parlement.
Transparency acht deze regels dan ook van niet te onderschatten belang. Burgers moeten erop kunnen vertrouwen dat hun gekozen volksvertegenwoordigers keuzes maken in het publieke belang. Niet in het belang van hun eigen portemonnee of de private sector. Om alle schijn van belangenverstrengeling weg te nemen, zijn heldere integriteitsregels over nevenactiviteiten en financiële belangen daarom essentieel. Het ondermijnen van de bestaande integriteitsregels en de onafhankelijke toezichthouder zijn daarbij gevaarlijke ontwikkelingen voor de integriteit van de Tweede Kamer. Dat Forum voor Democratie de gedragscode en regeling tot toezicht systematisch blijft schenden, en daar zonder veel kleerscheuren mee weg komt, is dan ook uiterst zorgelijk.
Bindende sancties
De praktijk leert dat het systeem van sanctionering in zijn huidige vorm gebreken kent. Naar aanleiding van GRECO’s aanbevelingen pleit Transparency dan ook al geruime tijd voor een onafhankelijke toezichthouder die op eigen initiatief een onderzoek kan starten en het mandaat krijgt om zelf bindende sancties op te leggen bij schendingen van de gedragscode. De stemming in de Tweede Kamer over het opleggen van sancties voedt het beeld dat het proces politiek gemotiveerd zou kunnen zijn. Ook wanneer een duidelijke schending van de gedragsregels plaatsvindt wordt dit aangegrepen als verweer door politici als Baudet. Dit schaadt de beeldvorming van het proces van onderzoek door het College en ondermijnt de effectiviteit van het sanctiemechanisme.
Omdat de gedragscode door de Kamer in meerderheid is aangenomen, zou onafhankelijk onderzoek naar schendingen niet op deze manier mogen worden weggezet als onjuist. Wanneer het college het mandaat krijgt om zelf onderzoek te initiëren, kan ze volgens Transparency pas echt fungeren als de onafhankelijke hoeder van de gedragscode. Op die manier verdwijnt de schijn van politieke motivatie – de slager die zijn eigen vlees keurt – uit het proces en kan een schending van de gedragscode eerlijk worden gehandhaafd.
Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie:
