Amsterdam, 16 januari 2024 – Met het begin van een nieuw kalenderjaar is het voor veel mensen vaste prik goede voornemens te hebben die ze in de praktijk niet altijd volhouden. Maar gedurende de afgelopen 30 jaar heeft Transparency International  standvastig vastgehouden aan onze toewijding om machtsmisbruik aan de kaak te stellen. In 2024 zetten we deze toewijding voort. Ondanks de vele globale uitdagingen kunnen we hoop en inspiratie vinden door te reflecteren op de overwinningen van onze wereldwijde beweging in de strijd tegen corruptie in het afgelopen jaar.

Corruption Perceptions Index

Aan het begin van 2023 onthulde ons meest bekende onderzoek, de Corruption Perceptions Index (CPI), een wereldwijde stilstand in de strijd tegen corruptie. Eind deze maand komt de CPI 2023 uit en kunnen we vergelijken hoe landen het wereldwijd doen op het gebied van publieke corruptie.

Significante overwinningen in de eerste maanden van het jaar

In de eerste maanden van het jaar vierden we significante overwinningen. Zo oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) ten gunste van voormalig auditor Raphaël Halet. Het EHRM erkende hem als klokkenluider en stelde een precedent voor degenen die zich uitspreken tegen corruptie in Europa. Halet werd eerder veroordeeld voor het lekken van documenten die grootschalige belastingontduiking in Luxemburg aan het licht brachten, beter bekend als de LuxLeaks.

Veelzijdige overwinningen ondanks tegenslagen

Onze inspanningen, in combinatie met publieke verontwaardiging, leidden in Zambia tot de arrestatie van leden van het Zambiaanse Ministerie van Financiën voor corrupte praktijken.

In een jaar dat gekenmerkt werd door veerkracht, werd Transparency International Rusland door de eigen regering aangewezen als ‘ongewenste organisatie’. Daarnaast werd Transparency International Brazilië geconfronteerd met juridische intimidatie. Ondanks dit en met bewonderenswaardige moed hervatte onze Russische afdeling, weliswaar in ballingschap, met succes hun werk, en Transparency International Brazilië blijft strijden tegen malafide gedrag.

Succesvolle belangenbehartiging en activisme wereldwijd

2023 was ook gevuld met succesvolle belangenbehartiging en met activisme, wat uiteindelijk leidde tot zowel nationale als internationale vooruitgang. Eerder in het jaar hielp TI Georgië samen met andere maatschappelijke organisaties bij de intrekking van de controversiële foreign agents-wet, die het maatschappelijk middenveld en de onafhankelijke media in het hele land zou hebben ondermijnd.

In oktober handhaafde het Pakistaanse Hooggerechtshof na jaren van pleiten door Transparency International Pakistan en hun bondgenoten het recht van burgers op toegang tot informatie en breidde het de reikwijdte van de verantwoordingsplicht uit naar alle instellingen – zelfs naar instellingen die ooit als onschendbaar werden beschouwd.

In november hielp de advocacy van Transparency International Sri Lanka topfunctionarissen verantwoordelijk te houden voor de economische crisis. De rechtbank oordeelde dat de functionarissen het publieke vertrouwen hadden geschonden en de grondwet van Sri Lanka hadden overtreden. Daarnaast boekte Transparency International Canada vooruitgang in het beëindigen van ‘snow washing’ door de goedkeuring van baanbrekende wetgeving. Met snow washing wordt gedoeld op de instroom van zwart geld in de economie voor belastingontduiking of financiering van terrorisme. De term is een samensmelting van de woorden snow die verwijzen naar de koude sneeuwwinters van Canada en washing wat verwijst naar het witwassen van geld. Als gevolg van deze wetgeving krijgt Canada nu een publiekelijk toegankelijk register met de begunstigde eigenaren van bedrijven.

Sleutelmomenten december: internationale dag tegen corruptie en UNCAC CoSP

In december waren er twee sleutelmomenten: de Internationale dag tegen Corruptie en de 10e Conferentie van de lidstaten van het VN-Verdrag tegen Corruptie (UNCAC CoSP). Honderden vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld, inclusief veel collega’s van Transparency, drongen er bij de lidstaten op aan om het tempo op te voeren. Daarnaast benadrukten zij het belang voor de lidstaten om zich te houden aan hun toezeggingen voor anti-corruptie-inspanningen om zo significante veranderingen teweeg te brengen in de strijd tegen corruptie.

Tijdens de UNCAC CoSP hebben we specifiek opgeroepen tot een aantal punten zoals meer actie op het gebied van politieke financiering en transparantie rondom de uiteindelijk belanghebbenden van eigendom (UBO). Ten slotte hebben we ook opgeroepen tot de bescherming van het maatschappelijk middenveld. Dit heeft geleid tot enige vooruitgang. Bijkomende kwesties die eerder niet werden aangepakt kregen daarnaast eindelijk de aandacht die ze verdienen in op zichzelf staande resoluties. Dit betreft de bescherming van klokkenluiders, de impact van corruptie en gender, en transparantie bij overheidsaanbestedingen. Lidstaten stemden ook voor het opheffen van bezwaren tegen de deelname van drie maatschappelijke organisaties, waaronder Transparency International Armenië.

Positieve afsluiting van het jaar in Nigeria en de Verenigde Staten

We verwelkomden ook de goedkeuring van een nieuwe resolutie ingediend door Nigeria. Het doel van deze resolutie was om het gebruik van UBO-informatie te verbeteren met als doel de teruggave van activa te versterken. Liever hadden we ook een oplossing gezien voor het cruciale probleem van toegang tot die informatie. Met name door buitenlandse bevoegde autoriteiten en maatschappelijke organisaties en media. Maar dat is iets waar we in 2024 voor blijven strijden.

Het jaar eindigde positief toen het Amerikaanse Congres een baanbrekende wet aannam om corrupte buitenlandse leiders strafrechtelijk te vervolgen. De Foreign Extortion Prevention Act (FEPA) maakt het voortaan een misdrijf voor buitenlandse ambtenaren om smeergeld te eisen of te accepteren van een burger of bedrijf uit de VS om bedrijven te verkrijgen of te behouden. Dit kan gezien worden als een grote overwinning, aangezien het de meest significante update is van de Amerikaanse wet op buitenlandse omkoping in een halve eeuw.

Nog meer actie in strijd tegen corruptie in 2024

Laten we bij de start van het nieuwe kalenderjaar de behaalde overwinningen in onze strijd tegen corruptie vieren en deze (en vele andere) successen gebruiken als motivatie om nog meer actie te ondernemen in 2024. Dit jaar is Transparency’s doel de macht ter verantwoording te roepen relevanter dan ooit – en we zijn er klaar voor.

Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie: