Amsterdam, 15 april 2024 – Een voormalige Boeing-medewerker die zijn zorgen over de productienormen van het bedrijf aan het licht heeft gebracht, is dood aangetroffen in de VS. In de dagen voor zijn dood was hij getuige bij een rechtzaak tegen het bedrijf.

Het gaat om de 62-jarige John Barnett, die meer dan 30 jaar voor Boeing heeft gewerkt, sinds 2010 als kwaliteitsmanager. Gedurende de zeven jaar in die rol, heeft Barnett zich meerdere keren uitgesproken over problemen omtrent de productie vliegtuigen, het toezicht op dat proces en de zwijgcultuur daaromheen. Na meerdere jaren geconfronteerd te worden met intimidatie en beperkingen vanwege de problemen die hij aankaartte, heeft Barnett in 2017 een klacht ingediend over Boeing bij het Amerikaanse Ministerie van Arbeid (DoL) onder de AIR21 Whistleblower Protection Program (AIR21). Destijds beweerde het DoL dat er geen redelijke grond was om te geloven dat Boeing de klokkenluidersregeling had geschonden. Kort hierna ging Barnett vervroegd met pensioen wegens “werk-gerelateerde stress”.

Kwaliteitsproblemen blijven voortduren

Nadat in 2018 en 2019 twee Boeing 737 Max-vliegtuigen neerstortten met fatale gevolgen, kwamen uitspraken van Barnett over de veiligheidsrisico’s in The New York Times en andere media terecht. Onder de voorbeelden was een geval dat defecte vliegtuigsonderdelen kwijt raakten door het niet goed naleven van trackingprocedures in de fabriek. Barnett had zich hierover uitgesproken bij het management, maar er werd toen niets ondernomen. De Amerikaanse luchtvaarttoezichthouder Federal Aviation Administration (FAA) heeft dit onderzocht en bevestigd dat de locatie van 53 ‘niet-conforme’ onderdelen onbekend was. Barnett beweerde dat deze defecte onderdelen in sommige gevallen uit schrootbakken waren gehaald en in vliegtuigen werden gemonteerd om vertragingen in de productielijn te voorkomen. Boeing ontkende deze beweringen.

Boeing is in de afgelopen drie maanden veel in het nieuws geweest wegens incidenten met haar vliegtuigen. Onder deze was er één incident die sterke media aandacht trok: een Boeing 737 Max 9 van Alaska Airlines verloor begin januari een deurpaneel tijdens het opstijgen. Blijkbaar misten er vier schroeven van het deurpaneel, waardoor de deur los kwam. Later kwam naar buiten dat de dag voor het incident, een waarschuwingslampje in de cockpit brandde. Aangezien ‘serieuzere actie’ pas nodig is als het lampje drie keer gaat branden, had Alaska Airlines na een check van technici besloten om nog een paar dagen verder te vliegen met het voertuig voordat er een onderhoudsbeurt zou worden gedaan. Naar aanleiding hiervan had Barnett nogmaals zijn zorgen gedeeld met the New York Times. In zijn interview benadrukte hij dat deze kwaliteitskwestie over de jaren heen langzamerhand verslechtert: “Dit is niet een 737 probleem. Dit is een Boeing probleem.”

De klokkenluidersrechtzaak

De rechtzaak is door Barnett in mei 2021 aangespannen voor onrechtmatige represailles onder AIR21. Hieronder valt ten eerste de bewering dat Boeing een incomplete bouwboekhouding heeft, omdat de organisatie defecten niet goed documenteert en dit probleem ook nooit heeft aangepakt. Dit is een strafbaar feit en kan een negatieve impact op de veiligheid hebben.

Barnett heeft gedurende zijn zeven jaar als kwaliteitsmanager meerdere ethische klachten ingediend omtrent de cultuur van geheimhouding bij Boeing. Hij bleef voortdurend de problemen aankaarten, zelfs als hij zwaar onder druk gezet wordt. Als gevolg hiervan kreeg hij lage prestatiebeheerscores, werd hij geisoleerd van zijn team, en mocht hij ook niet naar andere Boeingfabrieken overstappen. Verder werd hij onderworpen aan een gaslighting-campagne en hij werd geïntimideerd en vernederd door hoger management om hem te onmoedigen dergelijke zorgen te blijven uiten. Deze omstandigheden leidden tot een vijandige werkomgeving en uiteindelijk tot zijn ontslag.

De rechtzaak gaat over de vraag of Boeing zich ervan bewust was dat het gedrag van Barnett beschermd was onder de AIR21, en dat de vliegtuigbouwer alsnog een vijandige werkomgeving voor hem creeërde met de intentie dat Barnett hierdoor de wet zou negeren en overtreden. Hiermee wordt beargumenteerd dat het gedrag van Boeing illegaal is en dat dit ook uiteindelijk tot het ontslag van Barnett heeft geleid.

Speculatie om dood

Op zaterdag 9 maart 2024 is Barnett dood aangetroffen in zijn pick-up truck nadat hij niet was kwam opdagen voor zijn hoorzitting. Hij was in South Carolina voor zijn klokkenluidersrechtzaak en had in de dagen voorgaand aan zijn dood nog een formele verklaring afgelegd. Hij zou op zaterdag verder getuigen tegen Boeing. Toen zijn advocaten hem niet konden bereiken hadden zij navraag gedaan bij zijn hotel. Daar is hij op de parkeerplaats in zijn auto met een ‘zelf-toegediende wond’ gevonden.

Al snel trok de media een verband tussen de dood van Barnett en zijn klokkenluidersrechtzaak tegen Boeing. De omstandigheden rondom zijn dood zijn als verdacht opgevallen bij zowel het grote publiek, als zijn advocaten en familievrienden. Zij benadrukken het belang van een grondig onderzoek naar zijn dood, omdat er geen aanleiding bleek te zijn. De moeder van Barnett houdt de luchtvaartbouwer ook indirect verantwoordelijk voor zijn dood door de manier waarop zij hem onder druk hebben gezet in de afgelopen jaren.

Ons perspectief

Onderzoek toont aan dat klokkenluiders de #1 detectiemethode zijn voor corruptie en fraude. Helaas lopen deze melders van misstanden vaak groot persoonlijk risico en kans op benadeling wanneer zij problemen aankaarten. Transparency pleit daarom voor effectieve klokkenluidersbescherming die laagdrempelig en vertrouwenswekkend is.

De klokkenluidersrechtzaak van Barnett tegen Boeing geeft een duidelijk praktijkvoorbeeld van wat (potentiële) melders vaak meemaken in hun ethische strijd voor het maatschappelijk belang. Wij willen hiermee aandacht trekken voor de realiteit van vele klokkenluiders en nogmaals de noodzaak voor implementatie en navolging van goede klokkenluiderswetten benadrukken.

Update

Op 30 april 2024 is een tweede Boeing klokkenluider overleden na een plotselinge ziekte. Joshua Dean was een voormalige kwaliteitsauditeur bij Boeing-leverancier Spirit AeroSystems en één van de eerste klokkenluiders die beweerde dat de leiding van Spirit productiegebreken aan de 737 MAX had genegeerd. Dean had een verklaring afgelegd in een rechtszaak van Spirit-aandeelhouders en ook een klacht ingediend bij de FAA waarin hij “ernstig en grof wangedrag door senior kwaliteitsmanagement van de 737-productielijn” bij Spirit beweerde. Toen Spirit hem ontsloeg in april 2023 had Dean een klacht ingediend bij de Ministerie van Arbeid. Hierin stelde hij dat zijn ontslag een vergelding was voor het uiten van zorgen over de luchtvaartveiligheid. Dean vertelde in februari aan het Amerikaanse mediakanaal NPR dat hij geloofde dat hij was ontslagen om een boodschap te sturen aan anderen die overwogen om zich uit te spreken. Volgens zijn familie was Dean twee weken voor zijn overlijden in het ziekenhuis opgenomen omdat hij moeite had met ademhalen. Hij werd geïntubeerd en ontwikkelde longontsteking en een ernstige MRSA-infectie, waaraan hij na een beroerte uiteindelijk is overleden.

Wil jij Transparency ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie: