Amsterdam, 10 april 2024 – Transparency International Nederland (TI-NL) belicht in haar reactie op de consultatie “Wet klokkenluidersregeling rechtspraak” enkele kritiekpunten onder andere met betrekking tot de keuze voor de Hoge Raad als extern meldpunt voor klokkenluiders binnen de rechtspraak.
Conform artikel 4 van de Wet bescherming klokkenluiders (hierna: Wbk) is het essentieel om een optie te voorzien voor het rapporteren van mogelijke misstanden aan een externe partij buiten de eigen organisatie, via een daarvoor bestemde meldingsprocedure. In de meeste gevallen kan dit bij het Huis voor Klokkenluiders. Deze mogelijkheid is echter niet beschikbaar voor rechterlijke ambtenaren die met rechtspraak belast zijn vanwege een conflict met de Grondwet. Volgens artikel 116, vierde lid van de Grondwet mogen namelijk alleen rechters toezicht over andere rechters uitoefenen. Het wetsvoorstel “Wet klokkenluidersregeling rechtspraak” beoogt de mogelijkheden voor het melden van misstanden binnen de rechtspraak uit te breiden, zonder afbreuk te doen aan deze rechterlijke onafhankelijkheid.
Wat betekent dit voor de rechtspraak?
Waar voorheen geen extern meldingsprocedure beschikbaar was voor rechterlijke ambtenaren volgens de Wbk, zou dit wetsvoorstel die mogelijkheid creeëren. Personen die klachten hebben over de ambtsuitoefening van een rechter kunnen zich wenden tot de procureur-generaal bij de Hoge Raad. Bij de Raad van State geldt een soortgelijke regeling waarbij personen die daar werkzaam zijn een mogelijke misstand kunnen aankaarten bij de vice-president van de Raad van State.
Kritiek op het wetsvoorstel
In haar reactie belicht TI-NL enkele kritiekpunten. Hier wordt de focus gelegd op de keuze om meldingen over rechters dóór rechters te laten behandelen om de rechterlijke onafhankelijkheid te waarborgen. Echter zijn wij van mening dat dit niet onafhankelijk is, en ook voor een inherent vooroordeel kan zorgen. Bovendien vindt TI-NL dat het instellen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad als verantwoordelijke voor het afhandelen van de externe meldingsprocedure onvoldoende toegankelijk is voor potentiële melders. Hiermee ligt de drempel tot het melden van een (mogelijke) misstand te hoog. Tenslotte beweert de consultatiepagina dat er geen praktijkvoorbeelden van meldingen van vermoedens van misstanden binnen de rechtspraak zijn. Toch blijkt dat er wel voorbeelden zijn, zoals bijvoorbeeld de klokkenluidersmelding van bestuursrechter Nathalie van Waterschoot. Zij heeft deze melding gedaan na een reprimande wegens een opiniestuk op haar LinkedIn waarin ze de familierechtspraak in Nederland bekritiseerde. Hierdoor voelde zij zich monddood gemaakt.
Ons voorstel
TI-NL stelt voor om een onafhankelijke commissie samen te stellen bestaande uit geselecteerde rechterlijke ambtsdragers uit diverse rechtsgebieden en achtergronden. Deze commissie zou formeel worden aangewezen om op te treden als vertrouwelijk en onpartijdig extern meldpunt voor personen binnen de rechtspraak die meldingen willen maken. Op deze manier wordt de drempel voor het gebruik van het externe meldsysteem verlaagd voor potentiële melders, terwijl tegelijkertijd de rechterlijke onafhankelijkheid, zoals vastgelegd in de Grondwet, wordt gewaarborgd.
U kunt de volledige reactie hier lezen.
Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie:
