Amsterdam, 17 maart – Overheden en internationale organisaties besteden jaarlijks miljarden aan klimaatmaatregelen, maar volgens schattingen van de VN is dit slechts een fractie van het benodigde geld. Bovendien zijn zowel de ontwikkeling en uitvoering van klimaatbeleid kwetsbaar voor corruptie. Ook op andere manieren draagt corruptie bij aan de klimaatcrisis en ondermijnt het de klimaataanpak. 

Corruptie bij milieucriminaliteit

Corruptie draagt op zowel directe en indirecte manieren bij aan klimaatverandering. Milieumisdaden, zoals illegale boskap, stroperij en vervuiling, zijn wereldwijd de op drie na grootste vorm van georganiseerde misdaad. Volgens schattingen wordt er jaarlijks tussen de 80 en 230 miljard euro verloren aan milieucriminaliteit. Fraude en omkoping spelen vaak een belangrijke rol in ontbossing en overexploitatie van flora en fauna. Zoals blijkt uit onderzoek van de Organised Crime Index komen dit soort milieumisdaden dan ook vooral voor in landen met een score onder de 50/100 op de Corruption Perceptions Index.

In Zambia, bijvoorbeeld, faciliteren criminele netwerken met overheidsfunctionarissen en politieke prominenten de illegale handel in Mukula hout. Mukula is een edele houtsoort die onder internationale verdragen is beschermd. Met de illegale handel zou volgens schattingen jaarlijks meer dan 7 miljoen dollar worden verdiend. Handel in Mukula zou ook gepaard gaan met beïnvloeding van verkiezingen. In ruil voor vergunning voor Mukula handel zou een Chinese handelaar meer dan 40.000 dollar hebben gedoneerd voor een herverkiezingscampagne van een zittend president.

Belangenverstrengeling & zwakker klimaatbeleid

Verder leidt corruptie tot zwakker klimaatbeleid. Onderzoek van Transparency International toont aan dat grote, vervuilende industrieën, zoals de fossiele industrie en autofabrikanten, over de hele wereld belangenverstrengeling en politieke draaideuren gebruiken om klimaatactie te hinderen. Met hun invloed pogen zij beleid om uitstoot te verminderen af te zwakken, en vaak met succes. In 2022 noemde het Intergovernmental Panel on Climate Change de oppositie van grote industrieën als een van de grootste obstakels voor ambitieus klimaatbeleid.

Ook bij internationale klimaatonderhandelingen proberen vervuilende industrieën invloed uit te oefenen. Het ontbreekt bij klimaattoppen veelal aan duidelijke regelgeving rondom belangenverstrengeling en lobby’s. Op de VN-klimaattop in 2023 in de Verenigde Arabische Emiraten was een recordaantal lobbyisten van de fossiele industrie aanwezig. Er waren zelfs meer lobbyisten dan deelnemers van de 10 landen die het meest worden getroffen door klimaatverandering. Door het gebrek aan regelgeving hebben grote vervuilende industrieën een te grote invloed op klimaatbeleid. Dit staat de ontwikkeling van ambitieus, efficiënt klimaatbeleid in de weg.

De uitvoering van klimaatbeleid wordt ook aangetast door belangenverstrengeling. In Bangladesh werd een schuilplaats voor cyclonen bijvoorbeeld dichtbij het huis van een overheidsfunctionaris gebouwd, waardoor het voor hem makkelijk bereikbaar was. Echter, de bewoners van het dorp waarvoor de schuilplaats eigenlijk bedoeld was, konden hierdoor de schuilplaats niet bereiken bij stormen. Zowel op internationaal als lokaal niveau is er door corruptie en belangenverstrengeling minder ruimte en aandacht voor de mensen die het meest kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. Dit verzwakt de bestaande klimaatplannen.

Verduistering van klimaatgeld

Naast het verzwakken van klimaatbeleid vormt corruptie ook een gevaar voor klimaatfondsen. Deze fondsen zijn een cruciaal onderdeel van klimaatactie, vooral voor landen die kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering. De landen die deze fondsen het meest nodig hebben, hebben helaas ook vaak veel corruptieproblemen. Tussen 2012 en 2021 behaalden de 10 landen die het meeste klimaatgeld ontvingen allen een CPI-score onder 43.

In Rusland, met een score van 22, werden miljoenen van een klimaatfonds, afkomstig van het VN Ontwikkelingsprogramma, verduisterd. Het project was om uitstoot te verminderen en energiegebruik efficiënter te maken. Na meldingen van klokkenluiders werd in een intern onderzoek echter duidelijk dat het project geen enkele van haar doelstellingen had behaald. Dit probleem wordt versterkt door het feit dat sectoren waar klimaathervormingen hard nodig zijn, ook vaak het meest kwetsbaar zijn voor corruptie. Ongeveer 40% van klimaatgeld is gericht op de energiesector. De energietransitie loopt dan ook groot risico als corruptie in deze sector niet wordt aangepakt.

Onderzoek van Transparency International wijst op de behoefte aan sterke anti-corruptie maatregelen in klimaatfinanciering. Regelgeving is momenteel vaak onvoldoende en slecht gecoördineerd. Het VN Klimaatverdrag staat los van corruptieverdragen zoals het VN Verdrag tegen Corruptie. Hoewel het Akkoord van Parijs het belang van transparantie in klimaatactie benadrukt, houdt het akkoord zich in het midden over hoe corruptie in de praktijk aangepakt moet worden. Over het algemeen zijn maatregelen voor transparantie in klimaatbeleid vaak vaag en voor een groot deel op vrijwillige basis. Door het versterken van anti-corruptiemaatregelen in klimaatbeleid en het verminderen van corruptierisico’s in de meeste kwetsbare landen en sectoren krijgen klimaatplannen een grotere kans van slagen.

Gevaar voor klimaatactivisten

Vanwege hun werk lopen klimaatactivisten wereldwijd gevaar en corruptie speelt hier een grote rol in. Volgens Global Witness zijn er sinds 2012 meer dan 2000 milieuactivisten vermoord. Bijna al deze moorden vonden plaats in landen met een CPI-score onder de 50. Door hun werk kunnen activisten het doelwit worden van criminele netwerken, die profiteren van milieumisdaden of het gebrek aan milieuwetgeving. Corruptie draagt niet alleen bij aan het bestaan van dit soort netwerken, maar draagt ook direct bij aan de straffeloosheid voor daders van geweld tegen milieuactivisten.

In Brazilië werden in 2022 de inheemse activist Bruno Pereira en Britse journalist Dom Philips vermoord. Pereira en Philips deden onderzoek naar illegale visserij en mijnbouw in inheemse gebieden in de Amazone. De moorden zouden zijn gepland door het hoofd van een crimineel netwerk rond illegale visserij in Brazilië en Peru. Ook lokale overheidsfunctionarissen zouden mogelijk bij de moorden betrokken zijn.

Milieuactivisten lopen vooral gevaar in landen met een lage CPI-score, maar ook in andere landen zijn er zorgwekkende trends te zien. Uit onderzoek van de Guardian uit 2023 kwam een groeiende trend van nieuwe anti-protest wetten in Europa naar voren. Deze wetten zijn onder meer gericht op mensen die aandacht willen wekken voor de klimaatcrisis.

Wat moet er gebeuren?

• Plaats integriteit en anti-corruptie centraal in klimaatbeleid en klimaatactie. Anti-corruptie is essentieel om de kwaliteit en efficiëntie van klimaatbeleid op de lange termijn te garanderen. Organisaties die zich bezighouden met klimaat en anti-corruptie moeten zich beter organiseren, bijvoorbeeld via het VN Verdrag tegen Corruptie.
• Elimineer mazen in de wet die ongepaste beïnvloeding van klimaatbeleid mogelijk maken, zowel op nationaal en internationaal niveau. De toewijzing van klimaatgeld en ander klimaatbeleid moet onderworpen worden aan strenge normen voor transparantie en integriteit. Belangenconflicten bij internationale klimaatonderhandelingen zoals de COP moeten beter worden tegengegaan.
• Versterk participatie in klimaatbeleid, met name door degenen die getroffen worden door klimaatverandering. Door het betrekken van kwetsbaren in de ontwikkeling en uitvoering van klimaatbeleid wordt de impact vergroot.
• Milieubeschermers en klokkenluiders moeten betere bescherming krijgen.

Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie: