Amsterdam, 19 maart 2025 – Grote teleurstelling overheerste bij Kamerleden en Transparency International Nederland: het kabinet geeft opnieuw aan geen lobbyregister in te voeren. Dit herhaalde Judith Uitermark (NSC), de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, woensdagavond in een debat met de Tweede Kamer nadat zij dit al eerder in een brief had aangekondigd. Volgens de minister is de invoering van een lobbyregister, of transparantieregister, op dit moment ‘niet-proportioneel’. 

Met het besluit legt de minister een eerdere motie van Laurens Dassen (Volt) en een gezamenlijke motie van Omtzigt (NSC) en Dassen, waarin werd opgeroepen tot het invoeren van een lobbyregister, naast zich neer. Tijdens het debat leidde dit tot grote teleurstelling en onbegrip bij meerdere partijen. Met name bij GroenLinks-PvdA, D66, SP en Volt heerste er grote ontevredenheid. Zo bleef het onduidelijk wanneer een lobbyregister wél proportioneel zou zijn en op welke termijn de Kamer concrete stappen mocht verwachten.  

Uitermark legt aanbevelingen rapport naast zich neer 

Afgelopen jaar schreven twee hoogleraren van de Universiteit Leiden, Caelesta Braun en Bert Fraussen, op verzoek van de minister een rapport over de transparantie rondom de beïnvloeding van overheidsbeleid. Transparency International Nederland schreef al eerder over de bevindingen en aanbevelingen van de Leidse onderzoekers. In dit rapport signaleren zij aanzienlijke tekortkomingen en roepen de onderzoekers op tot een verbetering van de openbare agenda’s, een uitbreiding van de lobbyparagraaf en de invoering van een transparantieregister. Het gaat volgens hen hier niet om het ene instrument óf het andere instrument gebruiken, maar om de verschillende instrumenten in combinatie met elkaar te gebruiken. 

Wederom uitstel zorgt voor teleurstelling bij Kamer

Uitermark ziet in deze combinatie voorlopig dus niks. Zij gaf aan dat ze voldoende vertrouwen heeft in het huidige instrumentarium en hier veel verbeteringsmogelijkheden ziet. Het kabinet gaat inzetten op het verbeteren van de beslisnota’s, agenda’s van bewindspersonen en de lobbyparagrafen. De minister vroeg meermaals om tijd en geduld van de Kamer om eerst in te zetten op deze verbeteringen en de Kamer daar na de zomer over te informeren. Dit kon op weinig begrip rekenen.  

De minister kiest hetzelfde pad als haar voorgangers, vertraging. De agenda’s op orde krijgen had al lang gedaan moeten zijn, volgens Dassen. “Dit zou een redelijk verhaal zijn als ik het voor het eerst hoorde.” Ook coalitiepartijen PVV en NSC zijn nog steeds voorstander van een register.  

Uitermarks partijgenoot, NSC-Kamerlid Sander van Waveren, was ook kritisch op de minister.  De tijd om na te denken óf een register nodig is, is volgens hem voorbij. De minister moet volgens Van Waveren niet haar tijd besteden aan de vraag of, maar hoe een register ingevuld kan worden. Hij herhaalde daarmee de oproep van zijn partijleider, Pieter Omtzigt, die bij Nieuwsuur benadrukte dat de invoering van een lobbyregister noodzakelijk is.  

Marco Deen (PVV) wees op het feit dat Nederland in de Corruption Perceptions Index (CPI) van Transparency International zijn slechtste score ooit haalde en het kabinet een belangrijke kans laat liggen met het lobbyregister. 

Defence of democracy 

Momenteel wordt er in Europa onderhandeld over het ‘Defence of Democracy’-pakket, dat eind 2023 geïntroduceerd werd door de Europese Commissie. Het pakket heeft als doel om de democratie binnen de Europese Unie te beschermen tegen buitenlandse inmenging. Uitermark wil de resultaten van dit pakket afwachten. Volgens de minister kunnen de uitkomsten daarvan bepalend zijn voor de nationale discussie omtrent de invoering van een lobbyregister. Dassen stelde dat, voor zover bekend, de invoering van een lobbyregister niet onderdeel van deze onderhandelingen is en het dus niet nodig is om de resultaten hiervan af te wachten.  

Boterzachte toezeggingen en een nieuwe motie  

De minister kiest in haar aanpak onder andere voor de verbetering van de openbare agenda’s van bewindspersonen. Uitermark gaf aan in gesprek te willen gaan met de Open State Foundation, die eerder al onderzoek deed naar het functioneren van de agenda’s, en nodigde de Kamer uit om daarbij aanwezig te zijn. Dassen reageerde hier echter fel op. De minister had volgens hem al lang gesproken moeten hebben met de Open State Foundation. Dassen zag het als een boterzachte toezegging om de Kamer in slaap te sussen.

Dassen kondigde aan dat als de minister niet van mening zou veranderen, hij opnieuw een motie gaat indienen waarin het kabinet wordt opgeroepen binnen drie maanden met een plan te komen voor de invoering van een lobbyregister en hoe zij van plan is dit te doen. Van Waveren liet al blijken dat hij eventueel mede-indiener zou willen zijn. 

Idsinga 

Opvallend genoeg ontstond het felste debat niet tijdens de discussie over het lobbyregister, maar bij de bespreking van regelgeving rond financiële belangen van bewindspersonen, naar aanleiding van het opstappen van staatssecretaris Idsinga (NSC). De PVV reageerde enkele maanden geleden hard op de berichtgeving rond de belangen van Idsinga en eiste dat de staatssecretaris zijn belangen zou openbaren. Van Nispen beschuldigde de PVV ervan op dit onderwerp met twee maten te meten: een harde lijn voor NSC-bewindslieden en een zachtere lijn voor PVV-bewindspersonen. Van Nispen benadrukte dat er ook vragen bestaan over mogelijke belangenverstrengeling bij PVV-bewindslieden, wat leidde tot een verhitte discussie tussen beide Kamerleden.  

Naar aanleiding van de berichtgeving rond de financiële belangen van Idsinga gingen stemmen op om de regelgeving hierover voor bewindspersonen te herzien. In een brief aan de Kamer heeft Premier Schoof aangegeven hier in 2027, voorafgaand aan de geplande Tweede Kamerverkiezingen van maart 2028, naar te willen kijken. Voor meerdere partijen in de Kamer is dit echter veel te laat, en is het belangrijk meer prioriteit te geven aan dit vraagstuk.

Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie: