Amsterdam, 31 maart 2025 – Vandaag publiceert Transparency International Nederland een handreiking om organisaties te begeleiden in het opzetten van een effectieve meldregeling en zo te ondersteunen bij het creëren van een veilige meldcultuur. De noodzaak hiertoe is groot: volgens een evaluatie van de Klokkenluiderswet blijkt dat melders vaak ontevreden zijn en veel persoonlijk nadeel ondervinden na het doen van een melding.

Bovendien biedt de wet geen bescherming als een gemelde misstand niet als “structureel” of in het “maatschappelijk belang” wordt beschouwd, terwijl deze termen niet duidelijk zijn gedefinieerd. Transparency roept de minister van Binnenlandse Zaken op om dit juridische gat snel te dichten en moedigt werkgevers in de tussentijd aan om in hun interne meldregeling te kiezen voor een ruime definitie van misstand zonder extra vereisten.

Onredelijke eis aan klokkenluiders

De huidige wet stelt onrealistische eisen aan klokkenluiders. Als de gemelde corruptie of grensoverschrijdend gedrag niet wordt beschouwd als structureel of in het maatschappelijk belang, heeft de melder geen wettelijke bescherming. “Dat is verkeerd,” zegt Lousewies van der Laan, directeur van Transparency. “Elke vorm van corruptie vormt per definitie een maatschappelijke misstand. Het schaadt slachtoffers, ondermijnt onderling vertrouwen in de samenleving en zet druk op de economie. Hoe kan een werknemer die te maken heeft met seksuele intimidatie op de werkvloer bijvoorbeeld inschatten of deze kwestie structureel genoeg is om bescherming te krijgen? De wet, die juist zekerheid zou moeten bieden, doet in zo’n geval het tegenovergestelde.”

Maas in de wet snel dichten

Uit de wetsevaluatie blijkt dat ook bedrijven en toezichthouders worstelen met de vereiste. Van der Laan licht toe: “Als corruptie steeds hetzelfde bedrijf raakt, is dat dan structureel? Of moeten meerdere bedrijven worden benadeeld? Het is onduidelijk”. Transparency dringt er bij Minister Uitermark op aan snel in te grijpen. “Het beste zou zijn om de vereiste helemaal uit de wet te halen, maar dat kost tijd. We roepen werkgevers dan ook op om in hun interne meldregeling nu al te kiezen voor een ruime definitie van een misstand zonder die maatschappelijke eis en dat structurele karakter. Dit biedt direct meer zekerheid voor melders en duidelijkheid voor organisaties”.

Belang van veilige meldcultuur

Een werkgever doet er goed aan een effectieve interne meldregeling te implementeren zodat problemen die anders onopgemerkt waren gebleven, aan de oppervlakte komen en opgelost kunnen worden voordat ze schade berokkenen. “Met een goede meldregeling, die ruime definities hanteert, neemt de kans aanzienlijk toe dat allerlei soorten misstanden kunnen worden aangepakt en daar heeft echt iedereen baat bij”, aldus Van der Laan.

Maar sterke wetgeving en een goede meldregeling alleen zijn niet voldoende, ook de cultuur binnen organisaties is van belang in de strijd tegen corruptie. Als ondersteuning bij het ontwikkelen van een ‘speak-up cultuur’ waarin werknemers zich veilig voelen om misstanden te melden, lanceert Transparency vandaag de handreiking Towards an effective whistleblowing framework: Guidance for the public and private sector in The Netherlands.

De handreiking kan hier kosteloos worden gedownload.