De Europese verkiezingsprogramma’s vergeleken op politieke integriteit en versterking van de democratie

Op 6 juni vinden in Nederland de Europese verkiezingen plaats. Voor de Democratiewijzer van de Nederlandse Democratie Coalitie hebben wij de Europese verkiezingsprogramma’s van verschillende Nederlandse partijen vergeleken op twee hoofdthema’s: het bevorderen van politieke integriteit in Europa en versterking van het maatschappelijk middenveld. Dit is de uitkomst:

GroenLinks-PvdA, Volt en de Partij voor de Dieren als beste uit de test

Geen stemadvies

De vergelijking van de verkiezingsprogramma’s houdt alleen rekening met wat partijen in hun programma’s hebben opgenomen, niet met bijvoorbeeld hun stemgedrag in het Europees Parlement of met standpunten van partijen die zij niet in hun programma hebben opgenomen. Hierin verschilt onze programmavergelijking van bijvoorbeeld de Stemwijzer, waar organisaties met partijen overleggen over hoe zij exact over specifieke punten denken.

Deze programmavergelijking is dan ook geen stemadvies, maar kan wel beschouwd worden als een snelle manier voor kiezers om te zien welke partijen prioriteit leggen bij de onderwerpen die Transparency International Nederland belangrijk vindt. Het is ook een aanmoediging aan partijen om speerpunten op het gebied van integriteit vooral niet te vergeten in hun programma en deze ook concreet uit te werken.

Methodologie

1. Wij bepalen welke onderwerpen wij belangrijk vinden en vertalen dit naar concrete stellingen die wij verwachten in enige vorm aan te treffen in de verkiezingsprogramma’s van de verschillende partijen. De onderwerpen en stellingen komen veelal voort uit onze onderzoeken en aanbevelingen die wij politici en partijen eerder al hebben meegegeven.
2. Niet elke wens weegt voor ons even zwaar, dus in stap 2 voegen wij aan elke stelling een wegingsfactor toe. Onderwerpen die wij belangrijk vinden leggen zo meer gewicht in de schaal dan details. Voor deze specifieke programmavergelijking hebben wij aan alle stellingen gelijk gewicht toegekend.
3. Meerdere van onze onderzoekers nemen de programma’s van alle partijen door en herkennen relevante passages in de tekst. Deze passage worden vervolgens beoordeeld en hieraan worden punten toegekend:
   1. Wordt een voorstel slechts terloops genoemd, dan betekent dit één punt
   2. Wordt een voorstel goed uitgewerkt, dan kan dit twee punten betekenen
   3. Wordt een voorstel in detail uitgewerkt in de richting die volgens Transparency International Nederland gewenst is, dan kunnen er 3 punten worden toegekend
   4. Wordt een voorstel genoemd maar met het doel er juist afbreuk aan te doen, dan kan er maximaal 1 punt worden afgetrokken. Hierdoor kunnen partijen een negatieve score krijgen.
   5. Heeft een partij niets over een onderwerp opgenomen, dan krijgt zij daarvoor nul punten.

   Hoeveel punten er exact aan de tekst in een programma moet worden toegewezen wordt bepaald door consensus onder de onderzoekers.

4. Op basis van de eerste stappen berekenen wij het maximaal en het minimaal aantal punten dat een partij kan krijgen. Het minimaal aantal punten levert altijd een eindcijfer 0 op, het maximaal aantal het eindcijfer 10.
5. Tot slot bepalen we het nulpunt, de score van een partij die op al onze stellingen nul punten scoort: ze doen geen voorstellen voor verbetering maar willen ook niets verslechteren. Het nulpunt is deze keer gelegd op score 4.
6. Op basis van het de score van de partijen berekenen we de uiteindelijke score van elke partij.

Afwijkende procedure voor Democratiewijzer

Op twee punten wijkt de procedure van deze vergelijking af van onze gebruikelijk procedure, omdat deze vergelijking is samengesteld ten behoeve van de Democratiewijzer. De Nederlandse Democratie Coalitie heeft besloten alle verschillende organisaties die een bijdrage leveren te vragen een score toe te kennen van 1 tot en met 9, vanuit de gedachte dat er altijd ruimte is voor verbetering. Partijen die hoger dan 9 scoren – in dit geval alleen GroenLinks-PvdA – zien hun score daardoor naar beneden afgerond tot 9. Dit is een extra stap die speciaal is toegevoegd om onze programmavergelijking in lijn te brengen met de bijdragen die van andere organisaties. Zie democratiewijzer.nl voor meer informatie.

Daarnaast hebben wij deze keer maximaal 2 punten toegekend voor elke stelling in plaats van 3.

Beoordelingscriteria

Een integere politiek

Politici zitten in het parlement voor het algemeen belang en niet voor hun eigen belang. Om dat te waarborgen moeten politici transparant en integer omgaan met hun private belangen en met de belangenbehartigers (lobbyisten) die bij hen over de vloer komen.

Dit onderwerp hebben wij vertaald naar de volgende 4 stellingen:

• Er moet een versterkte onafhankelijke ethische toezichthouder (EU ethics body, PDF) komen met onderzoek- en sanctiebevoegdheden.
• Er moet verbod komen op betaalde bijbanen voor leden van het Europees Parlement.
• De wetgeving om de politieke draaideur tegen te gaan met langere afkoelperiodes moet worden versterkt en er moet onafhankelijk toezicht komen.
• Er moet een verbeterd en bindend lobbyregister komen voor alle EU-instituties.

Versterking van het maatschappelijk middenveld binnen de EU

In heel Europa staat het maatschappelijk middenveld onder druk. Om dat te versterken vindt Transparency dat er vanuit de EU-ondersteuning en bescherming moet komen voor de waakhonden van de democratie, democratische initiatieven binnen de EU en voor de bescherming van klokkenluiders.

Dit onderwerp hebben wij vertaald in de volgende stelling:

• Er moet de ambitie zijn om de democratie, democratische initiatieven zoals die van activisten, waakhonden en klokkenluiders, te beschermen en hiervoor moet geld beschikbaar worden gesteld.